Tuyến nước bọt, những “anh hùng thầm lặng” trong khoang miệng của chúng ta, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe răng miệng. Là tuyến ngoại tiết, chúng không chỉ sản xuất nước bọt mà còn tiết ra các enzyme thiết yếu như amylase. Giúp quá trình tiêu hóa thực phẩm bắt đầu ngay từ khi nhai.
Các tuyến nước bọt này phân bố khắp niêm mạc miệng, trong đó ba tuyến chính tuyến nước bọt mang tai, tuyến nước bọt dưới hàm và tuyến nước bọt dưới lưỡi, giữ vị trí trung tâm trong việc hỗ trợ chức năng miệng. Bài viết dưới đây cùng Nha khoa Bảo Ngọc sẽ tìm hiểu về vai trò, chức năng và những vấn đề liên quan đến tuyến nước bọt để bạn có thể chăm sóc sức khỏe răng miệng một cách tốt nhất!
Vị trí tuyến nước bọt
Nước bọt là một hỗn hợp bao gồm chất nhầy và dịch, chứa enzyme ptyalin giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa, cùng với lysozyme có tác dụng diệt khuẩn, bảo vệ khoang miệng khỏi nhiễm trùng. Trung bình, mỗi ngày, các tuyến nước bọt của con người tiết ra khoảng 150 – 1300 ml nước bọt. Lượng và độ nhầy của nước bọt phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm yếu tố hóa học, cơ học, tâm lý và thần kinh.
Về vị trí, hệ thống tuyến nước bọt ở người nằm xung quanh khoang miệng. Các tuyến này phân bố rải rác khắp niêm mạc miệng và đổ vào miệng, đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu của quá trình xử lý thức ăn.
Cấu tạo tuyến nước bọt
Tuyến nước bọt là tuyến ngoại tiết, có cấu trúc bao gồm ống tuyến và nang tuyến, có vai trò quan trọng trong việc sản xuất nước bọt.
Nang tuyến nước bọt
Nang tuyến nước bọt được hình thành từ các tế bào chế tiết, và chúng đổ vào hệ thống ống tuyến. Có ba loại nang tuyến nước bọt, bao gồm:
- Nang nhầy: Tiết ra chất nhầy giúp bảo vệ và bôi trơn khoang miệng.
- Nang nước: Tiết ra nước bọt có chứa enzyme hỗ trợ tiêu hóa.
- Nang hỗn hợp: Kết hợp cả hai loại trên, tùy thuộc vào loại tế bào chế tiết.
Mỗi nang được bao quanh bởi một hàng tế bào và có lớp màng đáy, bên ngoài là tế bào cơ-biểu mô có nhiệm vụ co bóp để đẩy nước bọt vào ống tuyến.
Ống tuyến nước bọt
Các ống tuyến nhỏ hợp lại để tạo thành ống gian tiểu thùy, ống gian thùy, và cuối cùng là ống chính, đổ vào khoang miệng. Thành ống tuyến lớn tương tự như biểu mô niêm mạc miệng, với biểu mô lát tầng không sừng hóa.
Hoạt động của các ống tuyến nước bọt phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chủ yếu là sự co bóp nhịp nhàng của cơ xung quanh ống. Số lượng, thành phần và độ pH của nước bọt có thể thay đổi theo độ tuổi và các yếu tố khác. Khi có rối loạn phản xạ thần kinh, cơ chế tiết nước bọt có thể bị mất cân bằng, dẫn đến sự giảm hoặc tăng tiết.
Phân loại tuyến nước bọt
- Tuyến nước bọt mang tai: Là tuyến lớn nhất nằm ở góc hàm, kéo dài lên ngang xương má ngay phía trước tai. Mặc dù là tuyến lớn nhất, nhưng tuyến này chỉ sản xuất khoảng 1/4 tổng lượng nước bọt hàng ngày. Nước bọt được tiết ra qua ống Stensen vào khoang miệng, hỗ trợ nhai và nuốt.
- Tuyến nước bọt dưới hàm: Là tuyến lớn thứ hai, có cấu trúc hỗn hợp và ống tiết là ống Wharton. Tuyến này nằm dưới hàm, bên dưới các răng sau, và có kích thước khoảng 15 gram, đóng góp khoảng 60-67% thể tích nước bọt lúc không bị kích thích. Nước bọt được tiết ra qua lỗ Wharton ở sàn lưỡi.
- Tuyến nước bọt dưới lưỡi: Là tuyến hỗn hợp, bao gồm nhiều tuyến nhỏ nằm ngay dưới lưỡi trong khoang miệng. Các tuyến này chủ yếu tiết ra dịch chứa ptyalin, giúp phân giải tinh bột thành đường.
Tuyến nước bọt đóng vai trò thiết yếu trong quá trình tiêu hóa và bảo vệ khoang miệng, do đó việc chăm sóc sức khỏe răng miệng và tuyến nước bọt là rất quan trọng.
Vai trò của tuyến nước bọt trong khoang miệng
Tuyến nước bọt đóng một vai trò thiết yếu trong khoang miệng, với chức năng được điều phối bởi sự cân bằng giữa hệ thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Các sợi phó giao cảm, thông qua các dây thần kinh sọ, kích thích tiết nước bọt từ các tuyến như tuyến mang tai, tuyến dưới hàm và tuyến dưới lưỡi. Sự kích thích này phục vụ nhiều vai trò quan trọng:
- Vai trò nội tiết: Nước bọt giúp tăng cường sự phát triển của các mô trung mô khác nhau, bao gồm xương, răng, sụn, mô liên kết và tạo máu.
- Vai trò tiêu hóa: Nước bọt làm ẩm và hòa tan thức ăn, tăng cường cảm nhận vị giác và bắt đầu quá trình thủy phân tinh bột, từ đó hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
- Vai trò bảo vệ: Nước bọt hoạt động như một cơ chế bảo vệ tự nhiên bằng cách rửa trôi vi khuẩn, duy trì độ pH kiềm, chứa các chất diệt khuẩn và kháng thể, đồng thời hỗ trợ tái khoáng hóa men răng.
- Vai trò bài tiết: Nước bọt giúp phát hiện các chất lạ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc loại bỏ chúng khỏi cơ thể.
Tuyến nước bọt được phân loại dựa trên đặc tính tiết dịch:
- Tuyến nước: Tuyến nước bọt mang tai chủ yếu tiết ra nước, giúp bôi trơn bề mặt miệng.
- Tuyến hỗn hợp: Tuyến nước bọt dưới hàm tạo ra sự kết hợp giữa dịch tiết huyết thanh và chất nhầy, hỗ trợ cả quá trình tiêu hóa và bôi trơn.
- Tuyến nhầy: Tuyến nước bọt dưới lưỡi chủ yếu tiết ra chất nhầy, thúc đẩy hình thành hàng rào bảo vệ trên bề mặt miệng.
Tuyến nước bọt đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khỏe răng miệng và hỗ trợ quá trình tiêu hóa. Với chức năng đa dạng từ việc bảo vệ khoang miệng, hỗ trợ tiêu hóa đến việc điều hòa độ ẩm, nước bọt thực sự là “người bạn đồng hành” không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Việc chăm sóc sức khỏe răng miệng và hiểu biết về tuyến nước bọt sẽ góp phần giúp bạn có một nụ cười khỏe mạnh và tự tin.
Nếu bạn cần thêm thông tin hoặc có bất kỳ thắc mắc nào về sức khỏe răng miệng, đừng ngần ngại liên hệ với Nha khoa Bảo Ngọc qua hotline 0333.235.115. Chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn!