Viêm tuyến nước bọt không phải là bệnh lý nguy hiểm, nhưng không nên chủ quan để bệnh kéo dài. Các biến chứng của viêm tuyến nước bọt có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và vẻ đẹp. Hãy cùng nha khoa Bảo Ngọc tìm hiểu một vài thông tin về viêm tuyến nước bọt mang tai trong bài viết dưới đây.
Tuyến nước bọt là gì?
Tuyến nước bọt là các tuyến nằm quanh khoang miệng, có vai trò tiết nước bọt để hỗ trợ tiêu hóa thức ăn. Mỗi người có ba cặp tuyến nước bọt chính: Tuyến mang tai, tuyến dưới hàm và tuyến dưới lưỡi, phân bố ở hai bên mặt cùng nhiều tuyến nước bọt phụ nằm rải rác dưới niêm mạc miệng. Trong ba loại tuyến này, tuyến mang tai là lớn nhất.
Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai là gì?
Viêm tuyến nước bọt là khi tuyến bị viêm do nhiễm virus, vi khuẩn, dị vật, hoặc các phản ứng miễn dịch. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến tuyến hoặc ống tuyến, gây tắc nghẽn và giảm lượng nước bọt tiết vào khoang miệng.
Bệnh viêm tuyến nước bọt có thể có nhiều loại:
- Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai do sỏi là hiếm so với sỏi tuyến dưới hàm (chỉ chiếm 10%), có thể do nước bọt của tuyến mang tai có cấu trúc lỏng, ít mucin hơn và chứa nhiều muối khoáng hơn so với tuyến dưới hàm. 95% trường hợp sỏi tuyến mang tai xuất hiện ở ống Stenon. Bệnh có thể xảy ra ở cả nam và nữ, không phụ thuộc vào giới tính và độ tuổi ( ít phổ biến hơn ở người trẻ).
- Viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn thường xuất phát từ vi khuẩn trong khoang miệng lan vào ống tuyến gây nhiễm trung. Hoặc cũng có thể do dị vật như thức ăn làm tắc ống tuyến gây ra tình trạng viêm.
- Quai bị là một bệnh truyền nhiễm đặc hiệu, thường xuất hiện ở trẻ em và thiếu niên, có tính chất lây lan dịch. Biểu hiện lâm sàng thường bao gồm viêm tuyến mang tai ở cả hai bên, không có mưng mủ, do một loại virus có tính hướng đến tế bào tuyến và hệ thần kinh. Bệnh thường xuất hiện vào mùa xuân hoặc mùa hè, phổ biến hơn ở trẻ trai so với trẻ gái và lây truyền chủ yếu qua nước bọt, đặc biệt trong giai đoạn ủ bệnh.
Lao tuyến nước bọt là một hiện tượng hiếm gặp. Bệnh có thể tiến triển độc lập, nhưng cũng có thể phát triển trên một bệnh nhân đã mắc tổn thương lao khác.
Nguyên nhân bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai
Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Viêm tuyến mang tai do vi rút: quai bị . . .
- Viêm tuyến mang tai do lao (lao tuyến hoặc lao hạch trong tuyến)
- Viêm tuyến mang tai trong những bệnh chung trong thể trạng suy mòn hoặc sau phẫu thuật bụng, hố chậu.
- Viêm tuyến mang tai do vi khuẩn thường
- Viêm tuyến và ống tuyến (ống stenon) do sỏi hoặc dị vật
Các triệu chứng bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai
Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai do sỏi
Khi sỏi nhỏ, có thể không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi sỏi dần dần phát triển và xuất hiện các triệu chứng của tắc tuyến nước bọt và nhiễm khuẩn xung quanh ống Stenon, sau đó gây viêm tuyến nước bọt. Thường không có triệu chứng đau khi nuốt nước bọt.
Đôi khi, triệu chứng đầu tiên mà người bệnh chú ý đến là một cơn viêm tuyến mang tai cấp đột ngột với việc sưng nề ở lỗ ống Stenon, có thể có mủ đặc hoặc áp xe nhỏ trên má.
Có thể thông qua việc sờ trong miệng, dọc theo đường từ cánh mũi đến nắp bình tai (theo ống Stenon), có thể phát hiện sỏi hoặc thông qua chụp X-quang không chuẩn bị sử dụng tia mềm và nhanh.
Chụp X-quang có thể sử dụng lipiodol để tăng cường, đôi khi có thể phát hiện một chỗ khuyết nhỏ trên đường ống Stenon bị mở rộng không đều.
Bệnh viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn thường
Viêm ống tuyến do dị vật
Rất hiếm gặp. Có thể xuất hiện sưng nề lỗ tuyến Stenon, tắc nước bọt, đau, nhức, sưng vùng miệng và má quanh ống tuyến.
Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai cấp tính
Thường xuất hiện trong các trường hợp như nhiễm khuẩn huyết, nhiễm khuẩn nặng do lỵ, tả, suy nhược cơ thể, sau các phẫu thuật lớn vùng chậu, ung thư tiêu hóa, xơ gan. Bệnh điển hình với các triệu chứng sưng rõ rệt vùng mang tai, lan ra sau góc hàm, ra gò má, có thể gây biến dạng dáy tai, làm giảm khả năng nghe và khó khăn trong việc há miệng.
Ở giai đoạn sau, có thể xuất hiện sưng mủ, niêm mạc miệng khô, lỗ ống Stenon sưng nề, có mủ kết hợp với nước bọt và có thể có sốt từ vừa đến cao. Dịch, mủ thường thoát ra qua lỗ ống tuyến Stenon, ít khi thoát ra qua da.
Bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai siêu cấp tính
Đây là quá trình tiến triển tiếp theo hoặc là biến chứng tức thì của một số bệnh. Thường xảy ra trên bệnh nhân suy nhược ở giai đoạn cuối của các bệnh rất nặng như viêm thận, suy tim hoặc ung thư giai đoạn cuối. Bệnh nhân sẽ bị sưng nề đột ngột và nhanh chóng ở một hoặc hai bên của tuyến mang tai mà không có triệu chứng báo trước.
Da trở nên viêm bì, có thể có màu hồng hoặc màu xám tím, sờ lạo xạo do có khí dưới da. Trong vài giờ sau, có thể xảy ra sự thủng và dịch màu đen, thối, lẫn tổ chức hoại tử chảy ra ngoài da. Viêm tấy lan tỏa ra vùng cổ trung thất và ống tai.
Viêm tuyến mang tai bán cấp tính ở trẻ em
Nguyên nhân bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai chưa được xác định rõ ràng có thể là một loại dị ứng, gây ra viêm nhiễm theo đường ống lên tuyến. Cũng có thể tổn thương nguyên thủy ở tại tuyến bịt các lỗ ống nhỏ của tuyến, gây viêm.
Cơn đau đầu tiên thường xuất hiện khi trẻ còn nhỏ dưới 6 tuổi, nguyên nhân không rõ ràng. Thường tái phát nhiều lần ở cùng một bên, nhưng cũng có thể lan sang bên đối diện sau nhiều đợt tái phát. Sưng vùng mang tai thường xảy ra trong vòng 1 – 2 ngày, đi kèm với sốt cao từ 38 – 39°C. Lỗ ống tuyến sưng nề, có thể có mủ.
Viêm tuyến nước bọt mãn tính
Đây là loại viêm tuyến nước bọt phổ biến nhất, thường xuất hiện ở người lớn. Nguyên nhân thường khó xác định. Bệnh tiến triển từ từ và trở thành mãn tính ngay sau những đợt viêm nhiễm có tính chất cấp tính. Bệnh biểu hiện với sưng tức thường xảy ra ở vùng tuyến mang tai một bên hoặc cả hai bên, kèm theo đau. Lỗ ống tuyến sưng nề, có thể có mủ loãng hoặc những sợi nhầy mủ.
Tình trạng này thường kéo dài một đến hai tuần rồi dần giảm đi dù có được điều trị hay không. Sự sưng đau có thể tái phát sau vài tháng. Nước bọt có thể trở nên mặn hơn và nhiều hơn và việc xoa vùng tuyến mang tai có thể kích thích mủ loãng, đặc biệt là những sợi mủ màu trắng chảy ra trong miệng.
Viêm tuyến nước bọt do virus – quai bị
Tuyến mang tai sưng đau, thường ở một bên, sau vài ngày có thể lan sang bên đối diện. Da căng bóng và biến dạng mặt. Ban đầu, sự sưng nhẹ chỉ làm mờ rãnh phía sau góc hàm, đẩy dái tai ra ngoài. Vùng sưng khi sờ thì căng, hơi nóng và đau. Há miệng có thể bị hạn chế, đau. Niêm mạc miệng trở nên khô và đỏ. Lỗ ống Stenon sưng nề, đỏ và đôi khi có vết nhỏ bầm tím xung quanh.
Viêm tuyến nước bọt ở mang tai là một bệnh lý không quá phức tạp để điều trị. Hầu hết các trường hợp chỉ cần dùng kháng sinh, kháng viêm kết hợp với các phương pháp không dùng thuốc khác để điều trị viêm tuyến nước bọt mang tai. Bao gồm:
- Uống nhiều nước, đặc biệt là nước có pha chanh nhằm kích thích tuyến nước bọt tiết ra nhiều.
- Chường nước ấm vào khu vực mang tai và má bị viêm
- Súc miệng bằng nước muối.
- Trong trường hợp bệnh nhân bị áp xe thì thì cần chọc hút mủ để giảm mủ.
