Trong cơ thể con người, có nhiều loại khối u hàm mặt xuất hiện ở các cơ quan nội tạng và hầu hết các loại u bướu đều có thể gặp ở vùng răng miệng và hàm mặt. Tỷ lệ khối u vùng hàm mặt so với toàn bộ cơ thể dao động từ 5 – 10%. Khi nhắc đến ung bướu, nhiều bệnh nhân thường cảm thấy lo lắng và sợ hãi.
Tuy nhiên, trong miệng có thể xuất hiện những bất thường dù là lành tính hoặc bẩm sinh, nhưng chúng vẫn gây ra mối lo âu không nhỏ cho người bệnh. Để hiểu rõ về vấn đề này, cùng Nha khoa Bảo Ngọc phân biệt giữa u lành tính và u ác tính. Các khối u vùng hàm mặt ác tính còn được gọi là ung thư là mối đe dọa nghiêm trọng hơn cho sức khỏe.
Khái niệm khối u vùng hàm mặt
Khối u vùng hàm mặt là các khối u xuất hiện trong vùng hàm và mặt. Những khối u này có thể phát triển từ các loại mô khác nhau, bao gồm mô xương, mô mềm, mô liên kết, hoặc mô biểu mô.
U vùng hàm mặt là một khối tổ chức tế bào xuất hiện bất thường trên mặt và xương hàm của người bệnh. Có hai loại u chính: u lành tính và u ác tính. Để xác định chính xác loại u nào, thường cần thực hiện các xét nghiệm khác nhau.
Thông thường, nếu u vùng hàm mặt phát triển chậm và không xuất hiện thêm nhiều khối u ở các vùng lân cận, thì khả năng cao đây là u lành tính. Tuy nhiên, việc theo dõi và kiểm tra định kỳ vẫn rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe và phát hiện kịp thời bất kỳ biến đổi nào.
Các loại khối u vùng hàm mặt thường xuất hiện
Các khối u lành tính vùng hàm mặt
U máu
- U máu có nhiều loại và dạng khác nhau, thường xuất hiện dưới dạng các bớt màu đỏ sậm hoặc nâu ở vùng má, môi và trán. U máu cũng có thể xuất hiện ở lưỡi và sàn miệng. Đây thường là những khối u bẩm sinh, có từ khi còn nhỏ và có thể tồn tại suốt đời. Việc phẫu thuật để loại bỏ u máu khá khó khăn do nguy cơ chảy máu nhiều. Hiện nay, công nghệ laser đã được sử dụng để làm tắt mạch máu nuôi khối u, giúp thu nhỏ kích thước u.
U bạch huyết
- U bạch huyết thường có màu đỏ hoặc tím sậm, xuất hiện chủ yếu ở lưỡi và sàn miệng. Điều trị thường bao gồm phẫu thuật hoặc đốt bằng laser.
U sợi và u sợi thần kinh
- U sợi xuất hiện rải rác ở nhiều khu vực trên khuôn mặt, trong khi các nốt u sợi thần kinh thường nhỏ và nằm ở ngoài da mặt. U sợi fibrous dysplasia là bẩm sinh, có thể dẫn đến biến dạng xương sọ và xương hàm.
U mỡ
- Khối u vùng hàm mặt mỡ thường nằm ở da mặt, niêm mạc môi và má. Chúng có cấu trúc mềm, màu vàng, sờ vào cảm giác cứng và có ranh giới rõ rệt. Phẫu thuật loại bỏ u mỡ thường không khó khăn và ít có khả năng tái phát.
U xương hàm mặt và lồi xương
- U xương thường xuất hiện ở xương hàm dưới, có thể gây biến dạng mặt. Lồi xương chủ yếu nằm bên trong xương hàm dưới (torus mandibularis) và vòm khẩu cái (torus palatinus). U xương thường kết hợp với u sợi, tạo thành u hỗn hợp giữa xương và sợi như fibrous dysplasia.
U tuyến mang tai
- U tuyến nước bọt mang tai (parotid gland) thường gặp ở vùng má gần tai. Đây là dạng u lành tính, nhưng có thể tái phát sau phẫu thuật và có nguy cơ biến thành u ác tính. Phẫu thuật loại bỏ u hỗn hợp tuyến mang tai thường khó khăn do nguy cơ tổn thương dây thần kinh mặt.
U nhú
- U nhú xuất hiện chủ yếu ở vùng khẩu cái và sàn miệng. Nếu nằm ở sàn miệng, khối u có thể đẩy lưỡi, gây khó khăn trong việc ăn uống. Phương pháp điều trị chủ yếu là phẫu thuật, với tỷ lệ tái phát thấp.
U men
- U men thường gặp ở hàm dưới, là khối u lành tính nhưng khả năng tái phát rất cao. U này làm phồng xương hàm dưới, phá hủy tủy xương bên trong và có thể khiến răng bị rụng. Hình ảnh X-quang cho thấy khối u có hình dạng giống bọt xà bông. Nếu không nạo sạch khối u trong quá trình phẫu thuật, khả năng tái phát rất cao.
Các khối u ác tính vùng hàm mặt
Ung thư biểu mô
Ung thư biểu mô có thể xuất hiện ở nhiều khu vực bao gồm vùng mặt, xương hàm, yết hầu, lưỡi, môi, má và sàn miệng. Nguyên nhân chính xác của ung thư biểu mô vẫn chưa rõ ràng, nhưng những bệnh nhân có thói quen ăn trầu và hút thuốc lá có nguy cơ cao mắc phải loại ung thư này.
Các vết dày lên trên niêm mạc má và lưỡi, thường có màu trắng, được gọi là bạch sản (lichen plan), có thể là dấu hiệu cảnh báo rằng vùng đó có nguy cơ phát triển thành ung thư. Giai đoạn đầu của ung thư biểu mô rất khó phát hiện, và điều trị thường bao gồm phẫu thuật, xạ trị và hóa trị. Tiên lượng cho loại ung thư này thường xấu.
Ung thư tế bào đáy
Ung thư tế bào đáy chủ yếu xuất hiện ở bề mặt da mặt, dưới mí mắt và môi trên. Loại ung thư này có liên quan chặt chẽ đến việc tiếp xúc với tia tử ngoại, đặc biệt ở những người làm việc trong môi trường có nhiều ánh sáng mặt trời. Phẫu thuật có thể loại bỏ ung thư tế bào đáy và tỷ lệ tái phát thấp, với tiên lượng tương đối tốt.
Ung thư tế bào máu
Ung thư tế bào máu bao gồm nhiều loại khác nhau, như ung thư hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu, thường có biểu hiện toàn thân. Tuy nhiên, khi ung thư lympho (lymphosarcoma) phát triển, nó có thể xuất hiện rõ ràng ở niêm mạc vùng miệng, lưỡi, má, môi và nướu răng, với màu tím sậm và có thể gây chảy máu nướu kéo dài. Đây là loại u ác tính phát triển nhanh, phẫu thuật khó khăn, dễ tái phát và di căn, với tiên lượng xấu. Việc chẩn đoán thường gặp khó khăn, đặc biệt khi ung thư nằm trong xương hàm, thường chỉ được phát hiện khi nhổ răng.
Ung thư xương
Ung thư xương ở vùng hàm rất hiếm gặp và thường là kết quả của di căn từ các vị trí khác trong cơ thể.
Cavum vòm hầu
Ung thư cavum (carcinoma ở ngã ba yết hầu, vòm hầu và hốc mũi) thường được phát hiện muộn ở giai đoạn tiến triển, dẫn đến tiên lượng xấu. Nguyên nhân có thể liên quan đến nhiễm trùng mãn tính vùng mũi, xoang hàm, viêm amidan, cũng như thói quen hút thuốc và uống rượu. Khi đã mắc bệnh, phẫu thuật thường không khả thi. Thay vào đó, xạ trị và hóa trị liệu sẽ được áp dụng. Nếu phát hiện sớm, bệnh có thể được điều trị thành công.
Ung thư lưỡi, má và sàn miệng
Có tỷ lệ cao ở những người có thói quen ăn trầu và hút thuốc. Hai loại phổ biến nhất là ung thư biểu mô và ung thư tế bào máu. Tóm lại, khối u vùng hàm mặt gây ung thư ở vùng răng miệng và hàm mặt có tỷ lệ thấp so với ung thư ở các cơ quan khác trong cơ thể, nhưng khó phẫu thuật và di chứng nặng nề do bệnh nhân sẽ gặp khó khăn trong ăn nhai, nuốt, nói khó. Giai đoạn cuối sẽ làm khuôn mặt biến dạng và cuối cùng là di căn sang các cơ quan khác.
Nguyên nhân của khối u vùng hàm mặt
Khối u vùng hàm mặt có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố di truyền, môi trường và các tình trạng y tế khác. Dưới đây là một số nguyên nhân chính:
Yếu tố di truyền gây lên khối u vùng hàm mặt
Một số bệnh lý có tính chất di truyền có thể dẫn đến sự hình thành khối u ở vùng hàm mặt. Chẳng hạn, u máu có thể di truyền trong gia đình; nếu cha mẹ có u máu, khả năng con cái cũng mắc phải là khá cao. Những khối u dạng này thường lành tính và có thể tự khỏi mà không cần phẫu thuật hay điều trị phức tạp.
Yếu tố nhiễm trùng tạo ra khối u vùng hàm mặt
Các tình trạng viêm nhiễm như viêm nướu, nhiễm trùng răng và các vấn đề liên quan đến nướu có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành khối u ở khu vực hàm mặt. Nhiễm trùng có thể kích thích sự phát triển tế bào, dẫn đến sự tăng sinh và tích tụ chất nhầy, từ đó hình thành các khối u.
Ngoài ra, chấn thương hàm mặt hoặc nhiễm trùng sau phẫu thuật cũng có thể làm tổn thương mô và tạo cơ hội cho khối u vùng hàm mặt phát triển. Việc duy trì sức khỏe nướu và răng thông qua vệ sinh răng miệng tốt và điều trị kịp thời các tình trạng nhiễm trùng là rất quan trọng để giảm nguy cơ xuất hiện các khối u.
Bệnh lý gây ra khối u ở hàm mặt
Một số bệnh lý có thể gây ra khối u vùng hàm mặt, bao gồm:
- Ung thư: Bất kỳ dạng ung thư nào trong cơ thể, nếu không được kiểm soát, có thể lan rộng và dẫn đến sự phát triển của khối u trong khu vực hàm mặt.
- Bệnh miễn dịch: Các phản ứng tự miễn dịch có thể khuyến khích sự tăng sinh không kiểm soát của tế bào, dẫn đến sự hình thành khối u.
- Bệnh về xương: Các bệnh lý liên quan đến xương có thể làm suy giảm chất lượng xương, tạo điều kiện cho sự xuất hiện của khối u trong xương hàm. Sự mất xương và giảm mật độ xương cũng góp phần vào sự hình thành khối u.
- Hormone: Hormone đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết và duy trì chức năng bình thường của cơ thể. Sự thay đổi trong cân bằng hormone có thể ảnh hưởng đến nhiều quá trình sinh học, bao gồm sự phát triển và tăng trưởng tế bào gây ra khối u hàm mặt.
Biểu hiện và triệu chứng của u vùng hàm mặt
Các triệu chứng của u vùng hàm mặt có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí và kích thước của khối u vùng hàm mặt. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Đau nhức: Cảm giác đau hoặc khó chịu tại khu vực bị u.
- Sưng tấy: Xuất hiện sự sưng ở vùng hàm mặt, có thể làm thay đổi hình dáng khuôn mặt.
- Khó khăn khi nuốt: Cảm giác khó khăn hoặc đau đớn khi nuốt thức ăn hoặc nước.
- Thay đổi hình dạng khuôn mặt: Biến dạng khuôn mặt do sự phát triển của khối u.
- Khó khăn khi mở miệng: Giảm khả năng mở miệng hoàn toàn, gây khó khăn trong việc ăn uống và giao tiếp.
Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, khối u vùng hàm mặt có thể lan sang các cấu trúc xung quanh, gây ra những biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Do đó, việc theo dõi và kiểm tra định kỳ là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của bạn. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào đáng lo ngại hoặc cần tư vấn, hãy liên hệ với Nha khoa Bảo Ngọc qua hotline 0333.235.115 để được hỗ trợ kịp thời và chính xác. Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong hành trình chăm sóc sức khỏe răng miệng!